Cây cấm - Thần dược trong tầm tay: Anh túc xác và những lợi ích không ngờ

• 4 tác dụng tuyệt của các loại rau củ quá có màu tím với sức khỏe của bạn
• Uống nước ép trái cây như thế nào mới tốt cho sức khỏe?
• 7 loại rau củ tốt cho sức khỏe người bệnh gan nhiễm mỡ

Chắc hẳn tất cả chúng ta đều đã nghe đến cây Thuốc phiện - một loài cây bị cấm vì những hậu quả nghiêm trọng mà nó mang lại. Nó còn được gọi bằng các cái tên như Anh túc, Giới tử, Á phiện... Tuy nhiên, có điều mà không phải ai cũng biết: Thuốc phiện thực sự cũng là một nguồn dược liệu và vị thuốc Anh túc xác chính là một trong số đó. Bên cạnh đó, hoa, hạt và ngọn non của cây cũng được sử dụng để chữa bệnh.

Hình thái cây Anh túc xác

Giảng viên Liên thông Cao đẳng Dược TPHCM cho biết: Anh túc là một cây thân thảo, sống trong khoảng 2 năm. Thân cây mang màu xanh phớt, cao từ 1 đến 1,5 mét. Cây thường được trồng bằng cách gieo hạt, thời gian gieo hạt thường vào khoảng tháng 10 - 11 theo lịch âm (mùa đông). Sau khoảng 3 tháng, cây sẽ bắt đầu đua hoa. Hoa của anh túc có màu sắc đa dạng như trắng, đỏ và tím, xuất hiện tách biệt trên cùng một cây. Vẻ đẹp của hoa anh túc đã khiến người Tày gọi nó với cái tên "hoa nàng tiên". Đồng thời, từng có thời kỳ người ta thường dùng cụm từ "nàng tiên nâu" để ám chỉ Thuốc phiện.

Hoa anh túc có màu sắc đa dạng

Hoa anh túc tồn tại trong thời gian ngắn trước khi rụng, sau đó cây sẽ ra quả. Quả của anh túc có hình dạng nang, với màu trắng và vỏ nhựa. Đây chính là phần mà người ta sẽ chiết xuất để tạo thành các sản phẩm từ Thuốc phiện.

Anh túc xác (Fructus paraveris Disseminatus) là phần vỏ quả của cây Thuốc phiện sau khi đã loại bỏ toàn bộ nhựa. Loại quả này có hình dạng nang hình cầu hoặc trụ, với chiều dài từ 4 đến 7cm và đường kính từ 3 đến 5cm. Quả chín có màu vàng xám, cuống quả sưng lên và đỉnh quả nhô lên tạo thành núm. Bên trong quả chín chứa nhiều hạt nhỏ giống hình thận, trên bề mặt hạt có vân hình mạng màu xám trắng hoặc xám đen. Bề mặt ngoài của quả có nhiều vết cắt ngang dọc do quá trình lấy nhựa gây ra.

Cây anh túc bắt nguồn từ các nước như Ấn Độ, Hy Lạp và một số nước Trung Á. Đây là loài cây thích sống ở vùng núi cao. Vài chục năm trước, cây anh túc đã được trồng khá phổ biến ở các vùng núi phía Bắc như Yên Bái, Lào Cai, Lai Châu... Tuy nhiên, do những hậu quả nghiêm trọng mà nó mang lại, loại cây này đã bị cấm trồng và vẫn duy trì tình trạng cấm trồng cho đến ngày hôm nay.

Anh túc xác là phần vỏ quả sau khi đã loại bỏ toàn bộ nhựa

Thành phần hóa học và tác dụng dược lý

• Thành phần hóa học:

Anh túc xác (Fructus paraveris Disseminatus) chứa nhiều chất phức tạp, tuy nhiên, trong mục đích dược lý, chú ý đến hai chất chính: Morphin và Codein.

• Tác dụng dược lý:

Tác dụng giảm đau: Morphin và Codein là hai thành phần quan trọng trong Anh túc xác với khả năng giảm đau mạnh mẽ. Morphin có tác dụng giảm đau rất hiệu quả, không chỉ giảm cơn đau mà còn làm tăng ngưỡng chịu đau của bệnh nhân. Morphin thường được sử dụng cho những trường hợp đau mạnh như bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối. Codein cũng có tác dụng giảm đau, tuy nhiên mức độ giảm đau của nó chỉ khoảng 1/4 so với Morphin. Đáng lưu ý rằng cả hai chất này có khả năng gây tạo nghiện, do đó cần sử dụng chúng một cách cẩn trọng.

Tác dụng đối với hệ hô hấp: Morphin và Codein được sử dụng để làm giảm ho và long đờm thông qua việc ức chế hệ hô hấp. Tuy nhiên, việc sử dụng chúng cần thận trọng, vì liều lượng quá cao có thể gây khó thở và thậm chí ngừng thở. Codein thường được ưa chuộng hơn Morphin do tác dụng của nó êm dịu hơn và ít gây tác dụng phụ hơn.

Tác dụng đối với hệ tuần hoàn: Morphin có khả năng giãn mạch ngoại vi và kích thích giải phóng histamin, có thể gây tình trạng huyết áp thấp.

Tác dụng đối với hệ sinh dục: Morphin có tác dụng gia tăng sức co bóp của cơ đường tiểu và bàng quang.

Tác dụng đối với hệ tiêu hóa: Ở liều rất thấp, Morphin có thể gây táo bón bằng cách tăng sức co bóp của cơ và làm giảm sự co bóp thúc đẩy cơ ở thành ruột.

Tác dụng thôi miên: Cả Morphin và Codein đều có khả năng tạo ngủ nhẹ.

Dược liệu anh túc xác

Công dụng điều trị bệnh

Anh túc xác trong Y học cổ truyền có vị chua và tính sáp. Đây là một loại vị thuốc cố sáp, có ý nghĩa là nó có khả năng làm săn chắc, kết dính, làm đặc lại một số vị trạng bệnh. Vị thuốc này đã được ứng dụng để điều trị một loạt triệu chứng và bệnh như:

• Cầm tiêu chảy, kiết lỵ: Anh túc xác được sử dụng để kiểm soát triệu chứng tiêu chảy và kiết lỵ, giúp ổn định chức năng ruột và giảm các triệu chứng liên quan.
• Cầm không cho ruột xuất huyết, lòi dom: Với tính chất làm săn chắc và kết dính, Anh túc xác có thể được dùng để hỗ trợ điều trị các vấn đề về xuất huyết và lòi dom ở hệ tiêu hóa.
• Chữa ho, ho lâu ngày trong lao phổi, hen suyễn: Thuốc Anh túc xác có tác dụng làm se lại và làm giảm chứng ho, đặc biệt là ho kéo dài trong các bệnh như lao phổi và hen suyễn.
• Trị di tinh: Với tính sáp và khả năng kết dính, Anh túc xác có thể được sử dụng để kiểm soát tình trạng di tinh (tiểu đường) và ổn định cơ chế tiết insulin.
• Chữa trẻ em bị đi lỵ, không muốn ăn uống: Thuốc Anh túc xác còn được áp dụng trong trường hợp trẻ em mắc bệnh đi lỵ và mất hứng thú với việc ăn uống, giúp kiểm soát triệu chứng.

Những lưu ý khi sử dụng

Dược sĩ, Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cho biết: Trẻ em dưới 3 tuổi, người yếu thể, bệnh gan thận và bé gái đang trong tuổi dậy thì không nên sử dụng: Anh túc xác có tính chất mạnh và có khả năng gây tạo nghiện, do đó không nên sử dụng cho những đối tượng nhạy cảm như trẻ em dưới 3 tuổi, người có cơ thể yếu, bệnh gan thận hoặc trong giai đoạn dậy thì của bé gái.

• Không dùng cho những bệnh nhân mới bị ho hay lỵ: Anh túc xác có tác dụng làm giảm ho và điều trị lỵ, tuy nhiên, những người đang trong giai đoạn mới bị ho hoặc lỵ không nên sử dụng loại dược liệu này, trừ khi có sự hướng dẫn cụ thể từ chuyên gia y tế.
• Sử dụng cẩn trọng và không tự ý sử dụng: Anh túc xác là một loại vị thuốc cố sáp mạnh mẽ, và việc sử dụng quá liều có thể gây tạo nghiện. Người dùng không nên tự ý sử dụng Anh túc xác mà cần tuân theo hướng dẫn của chuyên gia y tế.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng: Dưới mọi tình huống, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, bao gồm cả Anh túc xác, người dùng nên tham khảo ý kiến chuyên nghiệp từ bác sĩ hoặc người có kiến thức y tế. Điều này giúp tránh việc sử dụng sai lầm và nguy cơ gây ra tác dụng không mong muốn.

Tóm lại, Anh túc xác là một vị thuốc chứa các thành phần mạnh mẽ và có khả năng gây tạo nghiện. Việc sử dụng nó cần tuân theo các lưu ý và hướng dẫn từ chuyên gia y tế. Không nên sử dụng tự ý và cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào bao gồm Anh túc xác để đảm bảo an toàn và hiệu quả.