Thuốc kháng histamin và cách sử dụng hợp lý

Thuốc kháng histamin và cách sử dụng hợp lý

Khi bị các triệu chứng bệnh liên quan đến dị ứng như ngứa mắt, hắt hơi, sổ mũi hoặc nghẹt mũi và phát ban da như nổi mề đay. Thuốc kháng histamin thường nghĩ đến đầu tiên. Vậy thuốc này có cơ chế ra sao, cách sử dụng thuốc như thế nào là hợp lý? Hãy theo dõi những thông tin dưới đây để tìm lời giải đáp cho vấn đề này nhé!.

1. Histamin là gì?

Ds.CKI. Nguyễn Quốc Trung giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết: Histamin là chất trung gian có vai trò quan trọng trong phản ứng dị ứng và sốc phản vệ. Histamin có ở khắp các mô trong cơ thể nhưng có sự phân bố không đồng đều. Và được dự trữ nhiều nhất trong các tế bào mast. Do đó, histamin có chủ yếu nhiều ở các mô phổi, ruột, da là nơi tế bào mast.

Đích tác động của nó trong cơ thể bao gồm thụ thể histamin H1, có ở nhiều loại tế bào khác nhau như ở mạch máu, cơ trơn hô hấp, các bạch cầu ... còn thụ thể H2 lại có ở tế bào thành dạ dày. Khi bị các tác nhân dị ứng xâm nhập cơ thể, histamine được phóng thích và tác động lên thụ thể H1 gây ra phản ứng dị ứng: viêm, ngứa, phù nề, phát ban, co thắt khí quản ....

Còn khi thụ thể H2 tác động lên, histamin gây tăng tiết acid dịch vị, nếu quá độ có thể gây viêm loét dạ dày.

2. Các loại thuốc kháng histamin

Những thuốc kháng histamin là chất đối kháng cạnh tranh với histamin tại thụ thể tương ứng. Dựa vào đối kháng diễn ra trên thụ thể H1 hoặc H2 mà chia thuốc kháng histamin làm 2 loại:

+ Có tác dụng chống dị ứng là thuốc kháng histamin H1

+ Gíup giảm tiết acid dạ dày là thuốc kháng histamin H2

Trong điều trị dị ứng, lựa chọn đầu tay và an toàn là thuốc kháng histamin H1

để giảm tiết acid, điều trị viêm loét dạ dày thì dùng thuốc kháng histamin H2.

2.1 Thuốc kháng histamin H1

Hiện có nhiều loại thuốc kháng histamin H1 trên thị trường, chủ yếu bao gồm 2 nhóm là thuốc thế hệ 1 và thuốc thế hệ 2.

Thế hệ 1: Thuốc vượt qua hàng rào máu não dễ dàng → tác dụng trên receptor H1 cả trung ương và ngoại vi nên có tác dụng an thần, chống nôn. Nhóm thuốc thế hệ 1 có thời gian tác dụng ngắn. nên phải dùng thuốc nhiều lần trong ngày. Các thuốc thường dùng gồm: Clopheniramin, promethazin, diphenhydramin, alimemazin,… Đây là các kháng histamin cổ điển, ra đời từ những năm 1930.

Thế hệ 2: Ít đi qua hàng rào máu não → ít tác dụng trên receptor H1 trung ương, có tác dụng trên H1 ngoại vi, nên không có tác dụng chống nôn, an thần.

Thuốc kháng histamin H1 thế hệ 2 có thời gian tác dụng kéo dài, nên chỉ dùng 1 lần/ ngày và ít có tác dụng phụ gây buồn ngủ hơn thuốc thế hệ 1, nên trong điều trị được sử dụng rộng rãi hơn.

Các thuốc thuộc nhóm này bao gồm: loratadin, cetirizin, fexofenadin …

2.2 Thuốc kháng histamin H2

Thuốc kháng histamin H2 điển hình như Cimetidin, Ranitidin, Famotidin, ... được sử dụng trong điều trị loét dạ dày - tá tràng, trào ngược dạ dày - thực quản. Tác dụng phụ có thể gặp phải khi sử dụng thuốc như: tiêu chảy, đau đầu, chóng mặt ... Tuy nhiên, những phản ứng này là hiếm khi xảy ra, an toàn cho người dùng thuốc.

Thuốc kháng histamin chống say tàu xe

3. Cách sử dụng thuốc kháng Histamin H1

Những thuốc kháng histamin H1 thường được chỉ định trong chữa trị phản ứng dị ứng cấp và mạn tính với các triệu chứng như: sổ mũi, nổi ban đỏ, mẩn ngứa, mề đay. viêm da dị ứng...

Các tác dụng của nhóm kháng histamin H1 là:

Tác dụng an thần: chủ yếu các thuốc trong thế hệ 1
Tác dụng chống nôn, chống say tàu xe: thế hệ 1
Tác dụng chống ho: có nhưng yếu và kém hơn các thuốc chống ho trung ương
Tác dụng gây tê tại chỗ: Promethazin, Diphenhydramin, gây tê tại chỗ > Procain, nên được sử dụng trên người bệnh dị ứng với thuốc tê tại chỗ thông thường

Tuy nhiên, thuốc kháng histamin chỉ giúp làm được giảm triệu chứng, không làm thay đổi căn nguyên của bệnh, nên cần xác định và tránh các tác nhân gây dị ứng như: thức ăn, phấn hoa, khói bụi, các loại thuốc, mỹ phẩm khác... mới giúp bệnh được chữa trị dứt điểm.

Trong một số trường hợp khác, việc cần phải tìm ra căn nguyên gây bệnh và thăm khám của bác sĩ điều trị để có hiệu quả tốt nhất.

Trong các trường hợp dị ứng nặng như sốc phản vệ , histamin được giải phóng ồ ạt, chỉ không thể giải quyết được bằng thuốc kháng histamin H1 mà phải mau chóng đưa nhân đến cấp cứu để được cứu chữa thích hợp.

Ngoài ra, thuốc thuộc thế hệ 1 cũng được dùng làm thuốc chống say tàu xe do có tác dụng an thần nhẹ, gây ngủ, giúp giảm nhẹ tình trạng buồn nôn, chóng mặt và rối loạn tiền đình,

4. Các trường hợp được sử dụng Thuốc kháng Histamin?

Ds.CKI giảng viên Cao đẳng Dược - Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết: Thuốc kháng histamin được dùng để chữa trị các bệnh lý về dị ứng. Bên cạnh đó chúng cũng thường được sử dụng trong các trường hợp khác, cụ thể:

Ngứa da
Bị cảm cúm
Các vết thương do côn trùng đốt
Các trường hợp bị sốc phản vệ
Bị dị ứng với các loại thuốc tây

Những loại thuốc này có thể được các bác sĩ chỉ định dùng bằng cách kê toa, hoặc cũng có thể mua tự do để sử dụng trong những trường hợp cần thiết.

Người bệnh cần được tư vấn kĩ trước khi sử dụng thuốc

5. Tác dụng không mong muốn của thuốc kháng histamin

Bên cạnh tác dụng chính, Thuốc kháng histamin thường gây ra nhiều tác dụng phụ, do đó khi sử dụng cần phải thận trọng, tốt nhất là nên hỏi ý kiến Bác sĩ trước khi dùng.

Các tác dụng không mong muốn mà người bệnh có thể gặp phải như:

Gây buồn ngủ
Chóng mặt
Miệng, cổ họng, mũi bị khô
Bị đau bụng
Tăng cân
Kích thích cảm giác thèm ăn
Suy giảm về thị lực
Tâm lý dễ bị kích động, thường hay cáu bẳn hoặc gây cảm giác lo lắng

Các tác dụng không mong muốn của thuốc kháng histamin còn nhiều có thể chưa liệt kê ra hết. Tùy vào từng loại thuốc, từng cơ địa và tùy vào tình trạng bệnh của mỗi người mà có thể gặp phải những tác dụng không mong muốn khác. Do đó trong quá trình chữa trị, nếu thấy cơ thể xuất hiện các biểu hiện bất thường thì phải ngừng dùng thuốc và tìm gặp bác sĩ để được xử lý kịp thời và được tư vấn .

6. Những lưu ý khi sử dụng thuốc kháng histamin H1:

- Không được sử dụng cho người đang lái tàu xe, làm việc trên cao, vận hành máy móc hoặc những công việc cần sự tỉnh táo. Vì Thuốc kháng histamin H1 thế hệ 1 có tác dụng phụ trên hệ thần kinh trung ương như gây buồn ngủ, mất tập trung, chóng mặt,

- Các thuốc thế hệ 1 còn có tác dụng phụ là gây khô môi, táo bón, nhịp tim nhanh, bí tiểu khi dùng dài ngày.

Các thuốc thế hệ 2 ít gặp các tác dụng phụ kể trên hơn thuốc thế hệ 1.

- Phụ nữ trong thời kỳ mang thai và trẻ em dưới 2 tuổi chỉ nên sử dụng những thuốc này sau khi có sự tư vấn của Bác sĩ

Tóm lại, thuốc kháng histamin có hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng do dị ứng như ngứa ngáy, chảy mũi .... Các thuốc này có vai trò lớn trong chữa trị các bệnh lý như viêm mũi dị ứng, viêm kết mạc dị ứng và nổi mày đay… Thuốc kháng histamin phổ biến nhất là dùng ở dạng viên uống hoặc dạng nhỏ mũi, xịt mũi. Ngoài ra, cũng còn có dạng thuốc tiêm, được dùng để tiêm có tác dụng ngay lập tức cho các trường hợp gặp phải phản ứng dị ứng ở mức độ nghiêm trọng, nguy kịch đến tính mạng.

Thuốc kháng histamin nhìn chung thường được coi là an toàn cho hầu hết mọi người, từ trẻ em trên 2 tuổi và cả người lớn tuổi, nên thuốc rất sẵn có tại các nhà thuốc. Tuy nhiên, nếu là phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú, bệnh nhân mắc các bệnh lý mãn tính như bệnh lý về tim mạch, đái tháo đường... cũng không nên tự ý dùng thuốc kháng histamin, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi được chỉ định dùng thuốc nhé./.

Ds.CKI. Nguyễn Quốc Trung