Cây lạc dại: Vị thuốc từ loài thực vật dại quen thuộc

Cây lạc dại, một loài thực vật tự nhiên, không chỉ mang đến vẻ đẹp độc đáo cho cảnh quan mà còn có nhiều giá trị quan trọng đối với môi trường và nền nông nghiệp trong nước. Hiện nay, cây lạc dại đang trở thành một trong những loại cây được ưa chuộng để trang trí sân vườn. Đáng chú ý, loài cây này còn có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe con người trong nhiều phương pháp y học truyền thống.

Chúng ta hãy cùng Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM để khám phá thêm về các đặc điểm và lợi ích đáng giá của cây lạc dại này nhé!

Cây lạc dại được trồng phổ biến ở nước ta

I. Đặc điểm chung Cây lạc dại:

Tên gọi khác: đậu phộng dại, cỏ đậu phộng, đậu phộng kiểng, cỏ hoàng lạc, lạc dại,

Tên khoa học: Arachis pintoi- (họ Đậu) Fabaceae

1. Mô tả thực vật cây lạc dại

Cây lạc dại là một loài thực vật có thân bò sát mặt đất. Do thuộc loại cây thân thảo, thân của nó mềm mại, mọc đứng và có màu xanh lá. Cây này có khả năng tạo thành thảm dày từ thân bò,giúp chống xói mòn đất

Phần rễ cọc, bắt nguồn từ các đốt của thân và thâm nhập sâu vào lòng đất. Đặc biệt, nốt sần trên rễ có khả năng hiệu quả trong việc hấp thụ nitơ khí từ không khí. Rễ của cây có màu trắng hoặc vàng.

Lá cây mọc thành bộ 4 lá chét, được phủ bởi lớp lông tơ mịn và có mép nguyên. Lá có hình dạng bầu dục tròn và thuôn dần ở phần cuống, mọc đối diện nhau trên thân cây. Kích thước trung bình của lá khoảng 4x3cm. Mặt trên của lá mịn màng hơn so với mặt dưới. Lá của cây lạc dại có mùi thơm nhẹ và có hương vị đắng khi nếm.

Hoa có sắc vàng tươi rực rỡ. mọc riêng rẻ hoặc tạo thành các chùm nhỏ trên đầu cành hoặc trên thảm cây. Hoa có đường kinh khoảng 1cm, có cuống dài khoảng 4-6cm. Mùa hoa nở thường diễn ra vào mùa hè và thu.

Quả của cây lạc dại khá nhỏ, thường chứa 1-2 hạt lớn màu nâu nhạt bên trong. Kích thước quả 10x8mm và ít được thu hoạch..

2. Phân bố, sinh trưởng và thu hái

Lạc dại là loài thực vật bản địa của Brazil do nhà thực vật học người Brazil Geraldo Pinto thu thập và chúng được du thực khắp nơi trên thế giới.. Hiện nay, loài cây này có mặt ở khắp nơi trên thế giới từ châu Mỹ, Á,Âu…

Tại Việt Nam, chúng có ở mọi miền đất nước. Đây là loài cây dễ trồng và dễ chăm sóc, có thể trồng quanh năm, nhưng phát triển tốt nhất trong mùa mưa. Với một nhiệt độ lý tưởng dao động từ 22 đến 28 độ C, cây sẽ phát triển mạnh mẽ. Lạc dại có khả năng chịu hạn khá tốt và có thể chịu nhiều mức độ ngập úng, tuy nhiên, khả năng phát triển của cây sẽ bị ảnh hưởng trong điều kiện này.

Loại đất trồng lạc dại khá đa dạng và không bị giới hạn bởi cấu trúc: đất phù sa thường là lựa chọn tốt nhất. Tuy nhiên, cây có khả năng sinh sống trên đất núi, cát, đất chua ven biển và thậm chí cả đất xấu, bạc màu.

Đối với độ ẩm, lạc dại thích hợp nhất với vùng có lượng mưa hàng năm từ 1500 đến 2000mm. Cây có khả năng tái sinh bằng cách tự thụ phấn. Chúng ít bị tác động của sâu bệnh và hầu như không cần việc bón phân.

Một đặc điểm quan trọng khác của lạc dại là khả năng cộng sinh với vi khuẩn cố định đạm từ khí nitơ trong không khí. Hơn nữa, cây phát triển nhanh về phần thân, lá, giúp duy trì độ ẩm cho đất, làm giàu chất hữu cơ và ngăn chặn sự lây lan của các bệnh nấm.

3. Thu hoạch cây lạc dại

Khoảng 1 tháng, cây bén rễ và nẩy chồi và sau khoảng 3 tháng, cây có thể được thu hoạch để sử dụng làm giống để nhân rộng hoặc làm thức ăn cho gia súc cũng như phân bón hữu cơ. Cây có thể nở hoa quanh năm, thường vào tháng 2, và thời gian cây hình thành phần củ phụ thuộc vào loại đất và cách chăm sóc, thường mất khoảng 6 tuần từ lúc cây ra hoa cho đến khi củ chín mọng.

Các bộ phận dùng: Lá, hoa, quả từ cây Lạc dại

II. Tác dụng – công dụng của cây lạc dại

1. Giá trị dinh dưỡng

Nghiên cứu sâu về giá trị dinh dưỡng của cây lạc dại đã ghi nhận một số thông tin về giá trị dinh dưỡng của loài này:

+ Chứa khoảng 13-15% protein thô, với khả năng tiêu hóa chất khô lên đến 70%. Đặc biệt, cây lạc dại cũng chứa lượng tanin đậm đặc nhưng tương đối thấp.

+ Tính theo tính toán của NOMAFSI-Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc, lạc dại cung cấp khoảng 595 kg Nitơ, 140 kg P2O5, 200 kg K2O cho mỗi ha/năm, đóng góp vào việc cung cấp dưỡng chất cho đất.

2. Tác dụng đối với nền nông nghiệp

Cây lạc dại là một loài thực vật có nhiều công dụng, phù hợp với mô hình nông nghiệp sinh thái và mang lại nhiều lợi ích cho cả trồng trọt và chăn nuôi. Trong việc trồng trọt:

Tạo môi trường thuận lợi cho vi sinh vật có lợi, cung cấp đạm cho cây trồng và làm giàu đất.
Tạo hệ sinh thái phong phú, cung cấp thức ăn cho côn trùng đất như dế, giun, thúc đẩy sự phát triển của chúng.
Bảo vệ và cải tạo đất, ngăn xói mòn đất và cung cấp độ màu mỡ cho đất.
Giữ độ ẩm cho đất, giảm cần tưới nước. Độ dày của thảm cỏ lạc dại càng lớn, độ ẩm trong đất càng cao.
Trồng dưới tán cây, đặc biệt là dưới cây ăn quả như cam, bưởi, tiêu, giúp ngăn cỏ dại gây hại.
Là môi trường sống cho loài rệp sáp, giúp kiểm soát áp lực từ sâu hại đối với cây trồng.
Dùng làm phân bón hữu cơ, cung cấp dưỡng chất cho cây trồng khác.

3. Trong chăn nuôi:

Tạo nên các đồng cỏ, là nguồn thức ăn cho gia súc và gia cầm như gà, vịt, lợn. Cụ thể, phần thân và lá cây được sử dụng.

Ngoài ra, loài thực vật này còn được trồng để làm cảnh và trang trí trong các không gian trống, công viên, khách sạn, đường phố và công sở. Chúng không chỉ mang đến vẻ đẹp độc đáo cho môi trường mà còn hỗ trợ bảo vệ môi trường sinh thái hiệu quả.

Tuy nhiên, cần chú ý kiểm soát sự lan rộ của cây lạc dại, vì nếu không kiểm soát được, chúng có thể trở thành cỏ dại gây hại và ảnh hưởng đến thẩm mỹ.

Lạc dại được nông dân dùng để làm thức ăn trong chăn nuôi.

4. Tác dụng đối với sức khỏe

Khá ít tài liệu nói về loài cây dại này, nhưng bước đầu cây Lạc dại một số nhà nghiên cứu đã ghi nhận:

Phần rễ của cây lạc dại chứa lượng lớn Resveratrol. Resveratrol là một hợp chất biologically active thuộc nhóm phytoalexin. Chất này có hoạt tính chống oxy hóa, kháng viêm, ngăn ngừa ung thư, hỗ trợ sức khỏe tim mạch và giảm quá trình lão hóa da. Tuy nhiên, nhu cầu sử dụng và thương mại hóa resveratrol ngày càng tăng trong khi lượng chất này trong tự nhiên lại rất hạn chế, không đủ để đáp ứng. Vì vậy, việc tìm kiếm và phát triển các nguồn nguyên liệu mới chứa resveratrol là vô cùng quan trọng và cần thiết đối với con người.

Hầu hết các bộ phận của cây như lá, rễ và thân đều chứa Stilbene.

Trong số đó, lá chứa Stilbene với hàm lượng cao nhất. Stilbenes là các hợp chất tự nhiên xuất hiện trong một số loại thực vật và có khả năng đem lại lợi ích cho sức khỏe.

Như đã đề cập, cây lạc dại đóng vai trò quan trọng trong y học cổ truyền. Cụ thể, cây thường được sử dụng để điều trị một số bệnh sau:

Chữa trị sốt rét: Cây lạc dại được sử dụng để giảm triệu chứng sốt rét, bao gồm sốt cao, đau đầu, buồn nôn và nôn mửa.
Giúp giảm viêm và đau: Lạc dại hoa vàng thường được sử dụng để điều trị viêm họng, viêm mũi, viêm da tiếp xúc và các bệnh viêm nhiễm khác.
Hỗ trợ Tăng cường hệ miễn dịch: Cây lạc dại cũng được sử dụng như một phương pháp tăng cường hệ miễn dịch hoặc để chống lại các bệnh nhiễm trùng.
Giảm ho: Một tác dụng tuyệt vời của cây lạc dại là giảm ho, cùng với khả năng hỗ trợ trong điều trị các bệnh về đường hô hấp.
Chống dị ứng: Người mắc các triệu chứng viêm mũi dị ứng, hen suyễn và phát ban có thể sử dụng lạc dại hoa vàng để giảm triệu chứng.
Chữa đau đầu: Cây lạc dại có thể được sử dụng để giảm đau đầu, đặc biệt là đối với những người trưởng thành hoặc có áp lực căng thẳng.

III. Cách sử dụng cây lạc dại

Cỏ lạc dại có thể được sử dụng trong nhiều phương pháp khác nhau, phụ thuộc vào mục đích sử dụng của bạn. Dưới đây là một số cách phổ biến để sử dụng cây lạc dại:

Dùng làm thuốc: Dược liệu này được dùng trong y học truyền thống như một loại thuốc. Nó được cho là có khả năng chống viêm, giảm đau và hạ sốt. Thường được sử dụng dưới dạng nước hoặc chiết xuất cồn.
Dùng trong chế biến thực phẩm: Cây lạc dại có thể được sử dụng như một gia vị trong các món ăn. Lá của cây có hương thơm và vị đắng nhẹ, có thể được dùng để nêm vào nước mắm hoặc sử dụng như thảo dược trong quá trình nấu ăn.
Thuốc trừ sâu tự nhiên: Cỏ lạc dại có thể được sử dụng để chế biến thuốc trừ sâu tự nhiên. Chiết xuất từ cây có thể được phun lên rau, củ và quả để ngăn chặn sự phát triển của sâu bệnh gây hại.
Làm trà: Lá của cây cũng có thể được sử dụng để làm trà. Trước khi dùng, lá phải được rửa sạch. Lá có vị đắng nhẹ và hương thơm, có thể giúp giải độc cơ thể.

IV. Lưu ý khi sử dụng dược liệu

Nếu bạn muốn sử dụng cây lạc dại như một loại thuốc để điều trị bệnh, hãy tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế để tránh những nguy cơ có thể xảy ra.

Như vậy, ngoài các lợi ích về nông nghiệp và tạo vẻ mỹ quan, cây lạc dại còn có công dụng hữu ích cho sức khỏe con người. Bài viết này đã giúp bạn đọc hiểu thêm về một loại dược liệu mới trong lĩnh vực y học cổ truyền ở nước ta. Tuy nhiên, việc sử dụng cây lạc dại trong việc làm thuốc cũng cần thận trọng và nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc chuyên môn../.

DsCKI. Nguyễn Quốc Trung

Bệnh viện thẩm mỹ Gangwhoo Bệnh viện thẩm mỹ Gangwhoo Bệnh viện thẩm mỹ Gangwhoo Bệnh viện thẩm mỹ Gangwhoo Bác sĩ Phùng Mạnh Cường Bác sĩ Phùng Mạnh Cường Bệnh viện thẩm mỹ gangwhoo